Pennabilli en de dromen van Tonino Guerra

Pennabilli, in het streekdialect La Penna, ligt op twee bulten, die tegenwoordig Roccione en Rupe heten. In de woelige eeuwen na de val van het Romeinse Rijk zochten de mensen in de omgeving bescherming op die heuvels, en zo ontstonden Penna en Billi, de componenten van de merkwaardige plattegrond van dit ooit van twee kastelen voorziene plaatsje. Een van die twee werd rond het jaar 1000 op de Rupe gebouwd door een man die zijn naam zou geven aan de roemruchte familie Malatesta. Van hieruit begon die familie aan een machtsuitbreiding die haar voor lange tijd de heerschappij over de hele Romagna zou opleveren.

Pennabilli is een mooi plaatsje vol intieme, sfeervolle straatjes en gebouwen. Maar niet alleen dat.

Het herbergt ook een schat: een museo diffuso, ontsproten aan de genius van dromenarchitect Tonino Guerra. Geen naam die meteen lampjes bij ons doet branden, maar Guerra was een bekende schrijver, dichter en scenarioschrijver, die samenwerkte met regisseurs als Antonioni, Rosi, Fellini, de gebroeders Taviani enzovoort. Hier in Pennabilli, waar hij de laatste 25 jaar van zijn leven doorbracht, bedacht hij de luoghi dell’anima, de plaatsen van de ziel, die hij vormgaf in zeven projecten. Zo is er beneden in het stadje de orto dei frutti, een tuin met een fascinerende mix van kunstinstallaties en aan de vergetelheid ontrukte fruitbomen.Je komt de tuin binnen via de rifugio delle madonne abbandonate, een toevluchtsoord dat Guerra bedacht voor de vele Maria’s die in veldkapelletjes blootstaan aan de tand des tijds en door de mens verwaarloosd worden.

Vanaf het plein met de drie maten te grote 16e-eeuwse kathedraal van San Leo (het gelijknamige plaatsje is niet ver weg) loop je in de richting van de Roccione door de strada delle meridiane, een straat met zes zonnewijzers die allemaal verschillende tijden aangeven, volgens methodes die in uiteenlopende periodes in de geschiedenis gangbaar waren. De Madonna heeft ook een eigen straatje.

Wat hoger ligt het santuario dei pensieri, een verstild, door eeuwenoude muren omgeven plekje waar mystieke sculpturen staan die herinneringen oproepen aan oertijden en je als vanzelf uitnodigen tot meditatie. Even daarvoor ben je langs een kleine kapel gelopen, het ‘kleinste museum ter wereld’, waarin Guerra’s ontroerende verhaal van de angelo coi baffi, de engel met de snor, wordt uitgebeeld.

En dan is er nog de sprookjesachtige tuin van Guerra zelf, terrasvormig aangelegd op de steile rand van de heuvel boven zijn casa delle mandorle. Een oase van rust, met prachtige panorama’s, verrassende doorkijkjes, wonderlijke objecten en ingetogen verwijzingen naar zijn vroegere aanwezigheid hier. Op de plekken die hem lief waren staan stoel of bankje, kussentje erop, nog steeds voor hem klaar, alsof de maestro ieder moment kan komen aanlopen.

Zo onbeduidend als een stadje ogenschijnlijk is, zo veel bijzonders kan er verscholen zijn.