Generaties lang heeft het vorstenhuis van de Savoia (hertogen en later koningen van Piemonte) zijn stempel gedrukt op Turijn en omgeving. In het centrum van de stad is het erfgoed dat de familie heeft nagelaten, met pronkstukken als Palazzo Madama, Palazzo Reale en het Castello del Valentino, niet over het hoofd te zien. Maar er is veel meer. In een krans om Turijn heen ligt een hele serie residenties die de Savoia ter meerdere eer en glorie van zichzelf hebben laten neerzetten.
Een daarvan is de Reggia di Venaria Reale, een gigantisch complex aan de noordrand van de stad. Het was oorspronkelijk bedoeld als jachtslot; destijds lagen hier uitgestrekte bossen waar het krioelde van het wild. Het huidige Parco della Mandria, waarin overigens ook nog een paar kastelen van de Savoia liggen, is een soort nazaat van dit jachtgebied.
Met de bouw van de Venaria Reale werd rond 1660 begonnen in opdracht van Carlo Emanuele II. In de loop van de tijd werd er van alles aan- en bijgebouwd en verbouwd. Begin 18e eeuw was daar ook de beroemde huisarchitect van de Savoia, Filippo Juvarra, bij betrokken. Onder andere ontwierp hij de Galleria Grande en de kerk van Sant’Uberto, met een prachtige trompe l’oeil-koepel.
Al met al was het lot de Venaria echter niet gunstig gezind. Na eerdere verwoestingen door de Fransen rond 1700 werden ten tijde van de Napoleontische bezetting de tuinen vernield en de gebouwen getransformeerd tot kazerne. Toen de Fransen vertrokken waren, behield de Venaria meer dan anderhalve eeuw een militaire bestemming, tot 1978. Met zijn enorme stallencomplex fungeerde het onder meer als kloppend hart van de cavalerie. De rol van jachtslot was toen al lang overgenomen door het aan de zuidrand van Turijn gelegen, 137 kamers tellende paleis van Stupinigi.
Bij de bouw van de Venaria Reale werd er gelijk een heel dorp tegenaan gezet. Hier vestigden zich ambachtslieden, leveranciers en mensen die werkten in de residentie. Het dorp had ook nog een heel andere functie: architectonisch creëerde het een geraffineerd perspectief in de toegangsroute naar de Venaria.
In 1998 werd een begin gemaakt met de renovatie van het complex en de omliggende tuinen. Een project met duizelingwekkende getallen: restauratie van 100.000 m2 bebouwd oppervlak, 10.000 m2 stucwerk, 1000 fresco’s en 800.000 m2 terrein. In 2007 vond de opening plaats en vier jaar later werd ter gelegenheid van het 150-jarig bestaan van Italië in de voormalige stallen een grote expositie gehouden, met kunstschatten uit de belangrijkste steden van het land. De Venaria vormde een symbolische locatie voor dit evenement; Turijn was immers de eerste hoofdstad van het herenigd Italië.
De gigantische parken van de Venaria, met uitzichten die tot aan de horizon reiken, zijn inmiddels weer een lust voor het oog. Jaarlijks komen er een miljoen bezoekers. In 2019 werden de tuinen uitgeroepen tot het mooiste publieke park van Italië. Een kanttekening bij de foto’s in dit artikel: deze zijn bijna allemaal in 2011 gemaakt, dus alle groen ziet er nog jong en onvolgroeid uit. Ook was nog niet alles klaar.
