Alfons Caris
- 4 mei 2023
- 3 minuten om te lezen

Sperlonga en Terracina, van Tiberius tot Jupiter (2)

Bijgewerkt op: 11 jul. 2023

Na ons bezoek aan Tiberius in Sperlonga zetten we koers naar Terracina, dat een kilometer of tien verderop ligt. Terracina kent niet alleen een indringende middeleeuwse geschiedenis, maar heeft, anders dan Sperlonga, zijn wortels wèl in de Oudheid. Dat wordt al aanstonds duidelijk in het bovenste gedeelte van de stad, waar we het Foro Emiliano, het oude Romeinse forum, vinden. Op dit plein kunnen we ook nu nog het plaveisel uit de eerste eeuw voor Christus bewonderen. Ooit lagen hier een basilica en een tweetal tempels en nog steeds zijn de resten van het theater, deels overbouwd door middeleeuwse huizen, goed zichtbaar.

Vlakbij het forum ligt de dom van Terracina, een nogal opvallend gebouw dat weinig weg heeft van de doorsnee romaanse kerk. Met haar stichting in de 11e eeuw heeft de kerk een respectabele leeftijd. De toren en de portico bij de ingang zijn uit de 12e en 13e eeuw en de gerecyclede zuilen en kapitelen verraden meteen hun herkomst uit de Romeinse tijd. Heel apart is het fries met cosmatische mozaïeken uit de dertiende eeuw, die zich laten lezen als een stripboek. In de directe omgeving van de kerk vind je verschillende patriciërswoningen, huizen en woontorens uit de 12e en 13e eeuw – civiele gebouwen met een ouderdom die je zelfs in Italië zelden aantreft.

Het oude centrum van Terracina is alleszins het bezoeken waard, maar nog indrukwekkender is het reusachtige bouwwerk dat oprijst vanaf de heuvel boven de stad, de Monte Sant’Angelo, aan de voet waarvan de Via Appia zich langs de kust slingert.

Terzijde: om een hindernis in het traject van de Via Appia weg te nemen liet keizer Traianus de rotsbult aan de voet van de heuvel over een lengte van driehonderd meter en een hoogte van bijna 40 meter wegkappen. Dit huzarenstuk staat bekend onder de naam 'Taglio del Pisco Montano'.

Van beneden gezien lijkt daar op het eerste gezicht een nogal ondefinieerbare constructie met boogvormen te liggen. Dat je de functie ervan niet meteen herkent is heel begrijpelijk, want de bakstenen kolos op die heuveltop is niet echt als een zelfstandig gebouw op te vatten. Het diende namelijk als fundament, of beter gezegd als voetstuk, als podium, voor een grote tempel die er ooit lag. Deze Tempio di Giove Anxur (Giove staat voor Jupiter, en Anxur is een pre-Romeinse naam voor Terracina) werd gebouwd in de eerste eeuw voor Christus.

Zoals de reconstructie hieronder laat zien lag deze tempel in een schuine hoek op zijn gigantische voetstuk, gericht naar het zuiden. Zeker vanaf zee moet het complex een fantastische aanblik hebben geboden, als een ware demonstratie van de Romeinse macht en het Romeinse kunnen. Helaas is er niets meer over van de majestueuze tempel. Hij werd na de ondergang van het West-Romeinse rijk verwoest en de resten gingen, curieus genoeg, de Middeleeuwen in onder de naam ‘paleis van Theodorik’, de Gotische koning die in het begin van de 6e eeuw over Italië heerste. Maar niet getreurd, want ook zonder tempel is het massieve voetstuk, dat bestaat uit een stelsel van boogvormige, elkaar kruisende gangen, een imposant architectonisch kunstwerk. Het hele complex is gebouwd met de techniek van opera incerta, waarbij gebruik werd gemaakt van onregelmatig gekapte stenen.

Achter het tempelpodium lag vroeger – dat wil zeggen al in de Romeinse tijd – een tweede, iets hoger gelegen terras, waarop een kazerne gesitueerd was. Dit militaire complex was omringd door muren en negen ronde torens. In de vroege Middeleeuwen werd op dit terrein een benedictijner abdij gebouwd, waarvan alleen nog schamele resten te zien zijn. Een van de gangen van het tempelfundament werd, heel inventief, getransformeerd tot abdijkerk. Op de wanden van die gang zijn nog steeds de vage afdrukken van fresco’s te zien.

Zoals vaak is de geschiedenis ook hier weer ingewikkeld. Wanneer je er rondloopt kom je nauwelijks wijs uit al die muren, muurtjes en torentjes. Wat is nu wat, en uit welke tijd? Maar juist dat maakt het zo boeiend.

Jupiters verheven heiligdom heeft nog een andere attractie in petto: een fenomenaal uitzicht over de kustlijn van Terracina, tot aan Gaeta aan de ene en Monte Circeo aan de andere kant. Je kunt er in alle rust van genieten vanaf het terras van de bar die op deze prachtige plek gesitueerd is!