Giardino di Kolymbethra, oase in de tempelvallei van Agrigento

Alfons Caris
18 mei
3 minuten om te lezen

Menigeen die op Sicilië is geweest, zal de beroemde Tempelvallei bij de stad Agrigento bezocht hebben. Het is een van de bekendste bezienswaardigheden van het eiland.

Minder bekend is dat er aan de westelijke rand van de Tempelvallei een … eh ja, wat is het eigenlijk? ligt. Het heet Giardino della Kolymbethra, maar een tuin is het niet echt, en ook als je nul Italiaans kent begrijp je wel dat ‘kolymbethra’ geen Italiaans woord is. Het is Grieks, en dat is dan weer niet zo verwonderlijk, want het huidige Agrigento werd in de zesde eeuw voor Christus door Griekse kolonisten gesticht onder de naam Akragas. ‘Kolymbethra’ schijnt zoiets als ‘waterbassin’ te betekenen.

De huidige beheerder van de Giardino, de Fondo Ambiente Italiano (FAI), beschrijft het erfgoed als een plek waar de natuur zich vermengt met de geschiedenis, waar botanische en archeologische elementen samenkomen. Water speelt daarbij al 2500 jaar een sleutelrol.

Terug naar de oorsprong. De geschiedschrijver Diodoros van Sicilië vertelt in zijn veertigdelige Bibliotheca Historica dat in het jaar 480 voor Christus de toenmalige heerser over Akragas, Theron, de watervoorziening voor de stad wilde verbeteren. Hij liet een netwerk van kanalen en tunnels aanleggen dat water vanuit hoger gelegen plekken naar de voet van de stad moest aanvoeren naar een bassin. Zo ontstond de Kolymbethra. Er zou zelfs een soort van visvijver geweest zijn, maar het moest ook een zone zijn waar bomen en gewassen voorspoedig konden groeien en bloeien en de stadsbewoners elkaar konden ontmoeten; zoiets als een park dus. In hoeverre het allemaal ook precies zo gerealiseerd is, weet ik niet.

Niets is voor de eeuwigheid, alles verandert voortdurend. Diodoros, die leefde in de eerste eeuw voor Christus, weet te vertellen dat de Kolymbretha later in een soort moestuin werd omgetoverd. Het toevoersysteem werd zodanig aangepast dat het water samenvloeide in een klein bekken waarmee het perceel geïrrigeerd kon worden. Vandaag de dag gebeurt dit nog steeds zo. Nog weer veel later, rond 1100, werd de tuin omgevormd tot een rietsuikerplantage. Een historicus uit de 16e eeuw noteerde dat de Kolymbethra diende als moestuin van een nabijgelegen klooster. Daarna was het weer een citrusboomgaard. In 1999 werd het inmiddels ernstig verwaarloosde areaal toevertrouwd aan de zorg van de FAI, een particuliere instelling voor monumentenzorg, die de Giardino in ere herstelde. In feite is dit herstel gewoon de zoveelste fase in de eeuwenoude historie van de Kolymbethra.

Zoals gezegd draait het leven in de Giardino om de kunstmatige aanvoer van water. De tuin ligt in een lager gelegen breuklijn van de Tempelvallei, omgeven door poreuze rotswanden waarin sommige waterkanalen nog goed te zien zijn. Op die rotswanden vinden we onder meer wolfsmelk, dwergpalmen, muurnavel, sedum, brandkruid en kappertjesplanten. In de natte gebieden beneden riet, tamarisk, wilg en wonderboom. De aanplantingen omvatten allerlei soorten sinaasappel-, citroen- en pompelmoesbomen, maar ook moerbei, pruim, mispel en vijg. Natuurlijk is overal de macchia mediterranea aanwezig, met soorten als brem, laurier, mirte, steeneik, en niet te vergeten de alom aanwezige olijfboom, met soms honderden jaren oude exemplaren.

Ook als je niet zo geïnteresseerd bent in planten- en bomensoorten is de tuin een heerlijke plek om in rond te dolen. Al je zintuigen worden er gestreeld en het is een ideale plek om bij te komen van de overweldigende indrukken die je hebt opgedaan in de Valle dei Templi. Een groter contrast tussen de machtige tempelgebouwen en het simpele, in de rots uitgehouwen grotkerkje in de Kolymbretha is bijna niet denkbaar. En hoe mooi is het om vanuit de diepte van de tuin te zien hoe het topje van de tempel van de Dioskouren, oftewel de tempel van Castor en Pollux, uitsteekt boven het uitbundige groen? Dus als je de Tempelvallei bezoekt, gun jezelf dan ook een aangenaam verpozen in de Giardino della Kolymbethra!